Już wkrótce!

EKSPLIKACJA REŻYSERSKA

film dokumentalny o Zdzisławie Pękalskim

Film to próba odpowiedzi na pytania o źródła uniwersalnej, życiodajnej potrzeby twórczości, imperatywu zaznaczania swoją sztuką świata. To również film badający przełamania niemocy - swojej i otoczenia. Niemocy twórczej ale i też niemożności porozumienia się ze światem. Czy możliwe jest odnalezienie poczucia spełnienia po prostu w egzystencji?

Inspiracją do pracy nad filmem była moja wizyta w Galerii Sztuki w bieszczadzkiej Hoczwi. Postacie Pękalskiego wyłaniające się z surowego drewna poruszyły mnie bardzo głęboko. Hipnotyzujący kalejdoskop Chrystusów, Madonn z dzieciątkami i karykaturalnych biesów zrobiły na mnie ogromne wrażenie. Zacząłem zastanawiać się, kto stoi za tymi pracami. Chciałem zrozumieć fenomen twórczy Pękalskiego.

Jestem rzeźbiarzem, który od kilku lat tkwi w tzw. kryzysie twórczym. Wcześniej pracowałem nad jedną płaskorzeźbą bez wytchnienia, aż do ucieleśnienia prześladującej mnie wizji. Ten trans dawał mi siłę i napędzał do kreacji. Jednak po ożywieniu mojej iluminacji odczuwałem wycieńczenie. Jednak nawet w najpłodniejszym moim okresie nie byłbym w stanie stworzyć tak imponującej kolekcji prac jak Pękalski. Widzę Zdzisława jako tytana pracy i szaleńca ogarniętego obsesją.

Wszystko co robił Pękalski zostaje ucięte wraz z rozległym wylewem, którego artysta doznał w wieku 73 lat. Zdzisław stracił to, co najcenniejsze - możliwość komunikacji ze światem. Niepełnosprawność pozbawiła go możności tworzenia, malowania,pisania. Jego wcześniejsza wyjątkowa ekspresja - nadekspresja wręcz - jakże kontrastuje z jego obecną niemocą wyrażania się. Wskutek paraliżu zostaje uwięziony w ciele i skazany na niemoc twórczą. Cokolwiek się w nim dzieje, już nie może znaleźć ujścia, czy to werbalnie czy poprzez sztukę. Brutalność choroby porusza mnie jako współodczuwającego człowieka ale i nie przestaje prześladować mnie jako artysty.

Potrzebuję odnaleźć odpowiedzi, co może zastąpić pasję twórczą, dać spełnienie takiemu człowiekowi jak Zdzisław Pękalski. Takiemu człowiekowi jak ja.

Film opowie historię Zdzisława z perspektywy innego artysty - rzeźbiarza. To właśnie sztuka łączy mnie z bohaterem. To również ona staje się płaszczyzną do porozumienia pomimo braku możliwości komunikacji werbalnej czy pisemnej. Więź między nami zawiązuje się i zmienia w trakcie realizacji filmu. Nawiązuje się nawet wymiana wrażeń. Staje się to możliwe dzięki swoistemu sprzężeniu na poziomie i artystycznym i emocjonalnym. Dla Zdzisława perspektywa innego twórcy staje się szansą na komunikację ze światem i powrót do świata kreacji. Dla mnie nadzieją na uwolnienie się od lęku utraty możności spełnienia twórczego.

Kulminacyjnym punktem dokumentu staną się próby powrotu do świata i w pewnym stopniu chociaż czynnej twórczości bohatera. Próby, których efekt nie jest znany i przesądzony.

Niezwykłym tłem dla opowieści o unieruchomionym twórcy jest dynamika życia rodziny Pękalskich. Inercja i paraliż dotyka całą rodzinę Pękalskich. Kochająca żona, syn I synowa, niepełnosprawny 17-letni wnuk. Wydawać się może, że po tym procesie ozdrowieńczym nastąpi powrót do życia i Pękalskiego i całej rodziny.

Wydawać się może, że życiodajne: tworzę, więc jestem może zostać zastąpione: wystarczy być. Przecież fascynujące dzieła mogą zostać zastąpione niezgrabnym szkicem ludzika narysowanego tą samą dłonią… Przecież esencją życia może być samo życie. I jeszcze: wszak są nadzieje na powrót do twórczości, do pełni życia znanego wcześniej. Ale czy tak jest rzeczywiście? Czy to nie są tylko moje projekcje?

FORMA REALIZACJI

Film zostanie zrealizowany w większości na podstawie obserwacji dnia codziennego Pękalskich. Rejestracja choć dyskretna, nie będzie maskowana przed członkami rodziny. Kamera będzie i uczestnikiem i obserwatorem wydarzeń. Reżyser będzie obecny w filmie jako przede wszystkim element historii i jeden z jej motorów. Przedstawione będzie podejmowanie prób rehabilitacji, konsultacje, poszukiwania środków, ale też pogłębiające się relacje ze Zdzisławem i członkami rodziny. Być może łącznik sztuki i inspiracji będzie miał szansę zadziałać po części terapeutycznie dla każdej ze stron. Walory plastyczne i artystyczne dzieł artysty zostaną uwydatnione okiem i ręką innego twórcy. Obrazowanie niezwykłych prac będzie jak proces pisania ikon a nie przegląd katalogowy dzieł. Artystyczny ale i emocjonalny proces, ponieważ mający na celu metaforyczne sportretowanie Zdzisława Pękalskiego.

Prace bohatera zostaną objęte specyficznym zabiegiem artystycznym. Często pojawią się one jako odpowiedzi na pojawiające się pytania. Oddawać będą również stany emocjonalne pojawiające się w trakcie powstawania filmu. Sceny kręcone w Galerii będą realizowane operatorsko w sposób kreacyjny, przywodzący na myśl nadnaturalność i tajemnicę sztuki. W ten sposób dzięki jego sztuce objawi się niezwykła, wielobarwna osobowość Zdzisława Pękalskiego sprzed choroby.

Wykorzystane zostaną również bogate zbiory archiwalne w formie wideo, ukazujące energię Zdzisława przed chorobą.

POWIĄZANIE TEMATYCZNE Z PODKARPACIEM

film dokumentalny o Zdzisławie Pękalskim

Bohaterem filmu jest bieszczadzka osobowość artystyczna. Film o Zdzisławie Pękalski odsłania inną twarz Podkarpacia. Ekstrawagancką jak na Bieszczady przystało- owszem, tak. Ale nie tę efekciarską ale niezwykle żmudną i pracowitą w warstwie artystycznej. Imponujący dorobek artysty wpisuje się już z pewnością w znaną konwencję ludowych artystów Podkarpacia jak i innych regionów Polski. Jednak Pękalski staje się coraz bardziej cenionym estetycznie twórcą. Zaczyna wychodzić poza schemat regionalności na co wskazują nie tylko opinie uznanych krytyków ale przede wszystkim ceny dostępnych w sprzedaży jego dzieł na rynku artystyczno-komercyjnym.

Film przedstawiający życie i styl twórczości artysty może tylko zbudować swoistą reklamę dla jakże uniwersalnej wymowy prac artysty. Powstający dokument może pomóc wyjść artyście poza getto regionalnych ograniczeń. Sprawić, że podkarpacka twórczość zacznie być ceniona jako sztuka nie tylko ludowa ale jako sztuka o walorach po prostu i aż sztuki. Dzieła artysty na zawsze reprezentować będą jednak rozpoznawalne cechy regionu, o których podkreślanie należy dbać.

Podążając za historią Zdzisława Pękalskiego, dokument „Nie ma mnie?” prezentuje również klimat bieszczadzkich artystów- wyjątkową historię określonego typu twórców totalnych. Tworzących tylko w zgodzie ze sobą nie zważając na obowiązujące mody. Oto Zdzisław Pękalski staje się reprezentantem pokolenia artystów kreujących świat swój malarski na przekór trendom dobrze się sprzedającym-„modnym”. To również zdaniem autorów filmu stanowi element legendy wolności Bieszczadów.

W filmie wystąpią również inni artyści z Podkarpacia dlatego film również będzie promował całą sztukę tego regionu. Jednym z nich będzie uczeń Pękalskiego- uznany absolwent krakowskiej ASP Marek Benewiat. Kolejnym będzie rzeźbiarz obecnie tworzący w Zakopanem- Marek Wacławski, który urodzony w Lesku, dzieciństwo często spędzał w pracowni artysty Zdzisława Pękalskiego w Hoczwi. Wspomniana zostanie niezwykła artystka ludowa, która dzięki Pękalskiemu wróciła do tworzenia: nieżyjąca już Zofia Roś z Bachlawy zwana „Babcią Rosiową”.

Dokument podążając szlakiem biograficznym Zdzisława Pękalskiego pokaże również miejsca historyczne: zabytki, cerkwie, stare wioski podkarpackie. Zobrazuje również słynne kapliczki przydrożne autorstwa Mistrza: Kapliczkę z figurą Chrystusa Frasobliwego w Zagórzu. Dokument przedstawi również bieszczadzkie pomniki przyrody, do których ocalenia przyczynił się artysta. Dodatkowo w filmie pojawi się tematyczny wątek historyczny Podkarpacia lat wojennych i powojennych jak i historia Hoczwi. Zilustrowana będzie historia dawnej plebani greckokatolickiej (tzw. popówki) w Hoczwi. Popówka była domem ks. Komarczewskiego a następnie udzielała schronienia wysiedleńcom. Przekształcona w szkołę, przedszkole a następnie była siedzibą Izby Regionalnej założonej przez artystę. Izba gromadziła eksponaty historyczne i archeologiczne.

Poprzez poezję Zdzisława Pękalskiego nakreślony zostanie również klimat i uroda przyrody regionu. Powiązanie tematyki z Podkarpaciem widoczne będzie również we współcześnie istniejących miejscach takich jak synagoga w Lesku z wystawą prac Pękalskiego.

KRÓTKI OPIS FILMU

film dokumentalny o Zdzisławie Pękalskim

Zdzisław Pękalski był opętanym żądzą tworzenia rzeźbiarzem a jego ekscentryczne wystąpienia znały całe Bieszczady. Kiedy przyszedł wylew i paraliż,wszystko się odwróciło. Życie Pękalskiego zastygło a z nim funkcjonowanie całej rodziny. Do domu i galerii artysty przybywa ekipa filmowa. Reżyser jest rzeźbiarzem w kryzysie. Zafascynowany dorobkiem Pękalskiego, pełen nadziei na jego powrót do twórczości, przeprowadza szereg prób jego rehabilitacji. Nawiązuje się porozumienie między artystami umożliwiające wgląd w świat wewnętrzny Zdzisława, ale i odmieniające całe otoczenie. Proces realizacji dokumentu staje się swoistą terapią tak dla rodziny Pękalskich jak i reżysera filmu.

STRESZCZENIE

Sparaliżowany po wylewie Zdzisław Pękalski jest zamknięty w ścianach swej sypialni. Nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, poruszać się ani nawet komunikować. Zajmuje się nim żona. Maria Pękalska nie tylko dba o stan fizyczny męża, o byt rodziny, ale i próbuje ocalić przed sprzedażą pozostałość bogatej kolekcji artysty. Wielbiąc osiągnięcia Zdzisława odtwarza prowadzonego przez niego wcześniej ekscentryczne spektakle. Nie tylko bohater filmu dotknięty jest paraliżem. Rodzina Pękalskich zamknięta jest w cierpieniu i trudnej sytuacji w jakiej się znalazła. Syn ucieka w swój świat motocykli i alkoholu, synowa zajmuje się ciepiącym na porażenie mózgowe 17-letnim Szymonem.

Stagnacja domu Pękalskich kontrastuje z osiągnięciami artysty, z wręcz kompulsywną pasją tworzenia, której był przez lata podporządkowany. Galeria i pracownia w bieszczadzkiej Hoczwi wypełniona jest imponującą kolekcją prac Pękalskiego.

Do domu Pękalskich przybywa ekipa filmowa. Realizacja filmu staje się powoli źródłem przemiany dla rodziny. Reżyser, Robert nawiązuje porozumienie artystyczne

i emocjonalne ze Zdzisławem Pękalskim. Sam jest rzeźbiarzem przechodzącym kryzys twórczy. Dzieła Pękalskiego dostają drugie życie, służąc jako odpowiedzi na pytania pojawiające się w trakcie realizacji filmu. Obrazują niewypowiedziane emocje.

Robert, nie mogąc się pogodzić ze stanem bohatera, przeprowadza szereg prób w celu poprawy jego stanu. Prowadzone są konsultacje z fizjoterapeutami. Wyniki jego wysiłków są nieprzewidywalne. Robert boi się życia bez możliwości tworzenia, także w kontekście samego siebie. Szuka potwierdzenia, że egzystencja ludzka sama w sobie jest największą wartością. Zdzisław zaczyna nieporadnie rysować szkice ludzików. Robert będzie mógł rzeźbić na ich podstawie.

Zdjęcia Aleksanda Zielińska

Materiał TVP

2022 Śniła mi się Połonina

Reżyseria: Robert Żurakowski

Scenariusz: Małgorzata Mielcarek

Zdjęcia: Mirosław Mazurkiewicz, Mateusz Mazur Mazurkiewicz

Montaż: Mirosław Mazurkiewicz

Muzyka: Dominik Muszyński

Produkcja: Mazurkiewicz Produkcja Filmowa

Koprodukcja: TVP S.A. Telewizja Polska, Podkarpacki Regionalny Fundusz Filmowy, G & B Art Robert Żurakowski.

W filmie wystąpili: Ludwik Pińczuk, Urszula Wojda, Jagoda Recman, Waldemar Witkowski, Andrzej Borowski, Elżbieta Dzikowska, Ryszard Krzeszewski, Ryszard Denisiuk, Edward Marszałek, Witold Tomaka, Waldemar Olszewski, Weronika i Paweł Stelter, Magda Demkowicz, Andrzej Łukaszczuk, Paweł Bogocz, Katarzyna Wardęga, Paweł Sikora, Dorota Nowosielska, Robert Żurakowski, Adam Szklarek, Patryk Pietrasz, Mariusz Dziob, Daniel Loegler, Julian Leja i inni.

Film opowiada historię twórcy bieszczadzkiego schroniska „Chatka Puchatka”. Ludwik Pińczuk przez pół wieku nadludzkim wysiłkiem budował swoją legendę i kult schroniska na Połoninie Wetlińskiej. Nie tylko przetrwał w surowych warunkach ale zdołał zbudować Chatkę własnymi rękami. Spełnił swoje marzenie. Prowadził schronisko z fantazją i sercem. Tysiące ludzi: artyści i zwykli turyści wciąż powracali na Połoninę odnajdując tam swój dom.

„Lutek” zbudował świat dla siebie i innych od podstaw, tworząc wspólnotę ludzi, których jak magnes przyciągało życie na połoninie – bez wygód, za to z niepowtarzalną, górską atmosferą. Magia tego miejsca bliska jest każdemu, kto choć raz tam zawędrował. To świat dzikich Bieszczadów, skłaniający do refleksji nad ludzkim losem – trudnym, twardym ale pełnym smaku życiem.

Nic jednak nie trwa wiecznie. Film jest zapisem wyjątkowego momentu w dziejach Bieszczadów. Dokument zatrzymuje czas na chwilę przed brutalną utratą domu przez bohatera. To świat współczesny go zabiera. Chatka Puchatka zostanie za chwilę zburzona a w jego miejsce powstanie nowoczesny górski budynek. Kończy się pewna epoka, zaczyna kolejna. Co się stanie z magią tego miejsca, teraz, gdy Chatka Puchatka już nie istnieje? Oto historia o znalezionym i utraconym domu.

Nagrody:

27 Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady w Lądku Zdroju - NAGRODA PUBLICZNOŚCI

Moc Gór - Spotkania z Filmem Górskim Zakopane 2022 - NAGRODA PUBLICZNOŚCI

20. Krakowski Festiwal Górski, Kraków 2022 w kategorii Polski Konkurs Filmowy – II MIEJSCE

Cinematic European Film Festival 2022. - WYRÓŻNIENIE w kategorii Najlepszy Film Dokumentalny

Zwiastun

Premiera

2017 Piotr Malinowski.33 zgłoś się...

Produkcja: G&B Art. Robert Żurakowski

Reżyseria: Robert Żurakowski, Bartosz Szwast

Scenariusz: Robert Żurakowski, Bartosz Szwast

Zdjęcia: Bartosz Szwast, Waldemar Lach, Maria Nowobilska, Monika Szyndler, Marcin Szyndler, Robert Żurakowski.

Montaż: Bartosz Szwast, Robert Żurakowski

Muzyka: Robert Żurakowski – harmonijka, Zbigniew Towarnicki - bas

Trzeci dokument z zakopiańskiego cyklu „Tatrzański Szlak Wspomnień”. Film o życiu Piotra Malinowskiego – wybitnego taternika, alpinisty i himalaisty. Ten ratownik TOPR jako pasjonat bluesa prowadził audycje radiowe nadając im perspektywę ratownika ale i wymiar osobisty. Barwna postać wyróżniająca się na tle szarych czasów PRL. Dokument prezentuje unikatowe relacje z pierwszego udziału Polaków w zawodach w ski-alpinizmie na Pierra Menta (1991), archiwalne niepublikowane materiały filmowe np. z ćwiczeń TOPR kilka godzin przed katastrofą śmigłowca (1994). Historia ta opowiedziana przez pryzmat bliskich bohaterowi, któremu trudno było pogodzić życie prywatne z bezgranicznym oddaniem ratownictwu. Klimat filmu podkreśla muzyka bluesowa skomponowana do „33 zgłoś się…”

„To właśnie blues połączył bohatera i reżysera filmu. Cały obraz jest utrzymany w konwencji audycji radiowej” (J. Brzosko „Tatry” 2017 nr 60)

W filmie udział wzięli: Piotr Sambor, Jan Muskat, Gaja Romaszkan – Malinowska, Tejka Szeptyńska, Apoloniusz Rajwa, Andrzej Blacha, Adam Marasek, Józef Janczy, Piotr Konopka, Adam Stachowski, Jan Krzysztof, Kazimierz Gąsienica Byrcyn.

Nagrody:

XXII Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady Lądek- Zdrój: Najlepszy Film Polski

13. Spotkania z Filmem Górskim Zakopane: Nagroda Publiczności

13. Spotkania z Filmem Górskim Zakopane: Nagroda Specjalna Jury

XV Krakowski Festiwal Górski: Druga Nagroda w Polskim Konkursie Filmowym

Katastrofa

Zwiastun

2016 Tadeusz Gąsienica Giewont.Bez ale...

Reżyseria:     Robert Żurakowski, Bartosz Szwast

Scenariusz:  Robert Żurakowski, Bartosz Szwast

Zdjęcia:          Bartosz Szwast, Waldemar Lach, Maria Nowobilska

Montaż:          Bartosz Szwast, Robert Żurakowski

Produkcja:   G&B Art. Robert Żurakowski

W filmie udział wzięli: Antonina Gąsienica Giewont, Anna Gąsienica Giewont Fryjewicz, Helena Doleżuchowicz, Yaśmina Strzelecka, Kazimierz Gąsienica Byrcyn, Józef Pitoń, Jan Karpiel Bułecka, Jan Zatorski, Maria Zatorski, Katarzyna Gąsienica, Maciej Gąsienica, ks. Tomasz Zaczkiewicz.

Dokumentalna opowieść o życiu charyzmatycznego zakopiańskiego przewodnika, ratownika tatrzańskiego, aktora i muzykanta, skrzypka podhalańskich zespołów ludowych. Obszerny pod względem faktograficznym film zawiera bezcenne materiały archiwalne ukazujące czasy przedwojennego Zakopanego, czasy młodości Tadeusza Giewonta, którą spędził w towarzystwie takich postaci jak artystka Helena Roj Kozłowska, skrzypek ludowy Bartuś Obrochta czy kompozytor Karol Szymanowski, dla którego Tadeusz grywał na skrzypcach. Film ukazuje czas kampanii wrześniowej, w której bohater uczestniczył jako obrońca Lwowa skąd trafił do łagrów a także powojenne czasy trudnej i mozolnej pracy Tadeusza w Tatrzańskim Ochotniczym Pogotowiu Ratunkowym. Znakomita muzyka góralska stanowi piękne tło dla wypowiedzi bliskich i znajomych bohatera, wybitnych znawców regionu Tatr i Podhala oraz góralszczyzny. Historia legendarnego gawędziarza Tadeusza Giewonta to historia pewnego świata odchodzącego w zapomnienie…

Film „Tadeusz Gąsienica Giewont. Bez ale” jest drugim odcinkiem Tatrzańskiego Szlaku Wspomnień.

Film nie brał udziału w festiwalach filmowych

Premiera

Zwiastun

2015 Jerzy Hajdukiewicz-Człowiek gór

Reżyseria:     Robert Żurakowski, Bartosz Szwast

Zdjęcia:          Ewa Dobrołowicz, Maria Nowobilska, Marcin Pawełczak, Zbigniew Werema, Bartosz Szwast.

Muzyka:          Michał Zygmunt

Montaż:          Piotr Stachowski

Występują: Stefania Pych-Hajdukiewicz, Jan Gąsienica-Roj, Maciej Mikiewicz, Ryszard Gajewski, Jerzy Wala, Apoloniusz Rajwa, Marian Sajnog, Maria Hajdukiewicz-Witkowska, Anna Mikiewicz

Produkcja:  G&B Art. Robert Żurakowski

Film o niezwykle cenionym i znanym w świecie ludzi gór Jerzym Hajdukiewiczu- ikonie polskiego taternictwa. Jerzy Hajdukiewicz był wybitnym alpinistą, zasłużonym ratownikiem tatrzańskim, autorem książek o tematyce górskiej. Jako pierwszy Polak uczestniczył w wyprawach himalajskich po II wojnie światowej oraz wszedł na wszystkie czterotysięczniki alpejskie. Brał udział w słynnej akcji ratunkowej na Eiger w 1957 roku i wyprawie na Dhaulagiri w 1960 roku. Z zawodu lekarz chirurg miał ogromny wpływ na rozwój medycyny górskiej wprowadzając nowoczesne metody ratownicze. Góry były jego miłością, im podporządkował swoje życie…

Ten dokument to pierwszy film z cyklu, w ramach projektu „Tatrzański szlak wspomnień”, którego celem jest przypomnienie nieżyjących postaci ważnych dla miasta Zakopane i gór. Założeniem tego projektu jest przedstawienie każdej z tych osób w osobnym filmie dokumentalnym.

Film zawiera unikalne, nigdzie wcześniej nie publikowane, zdjęcia z wypraw na Dhaulagiri w 1958 i 1960 roku oraz z historycznej akcji ratunkowej Claudio Cortiego na Eigerze w 1957 roku!!

Film nie brał udziału w festiwalach filmowych.